اگر چه در سال‌های اخیر هزاران نفر با استفاده از تکنولوژی‌های نوین، شنوایی و گفتار خود را با استفاده از انواع الکترودهای کاشت حلزونی به‌دست آورده‌اند اما محدودیت‌های استفاده از وسایل مورد نیاز نظیر قطعه‌ای شبیه به سمعک در پشت گوش، دانشمندان را به سوی استفاده از روش‌های بهتر و کم دردسر‌تر راهنمایی کرده است. از این رو امروزه با رشد و پیشرفت دانش سلولهای بنیادی در درمان اختلالات و بیماری ها ، می توان به درمان اختلالات شنوایی با این سلول ها نیز بیش از پیش امیدوار بود.

مراجعه زودهنگام به آسیب شناس گفتار و زبان جهت جلوگیری و کاهش صدمات زبانی

به گزارش بنیان، اختلالات شنوایی (hearing loss) زمانی رخ می دهد که فرد در عملکرد یک یا هر دو گوش دچار مشکل شود و برای اینگونه افراد از واژه هايی چون ناشنوا يا سخت شنوا نيز استفاده می شود. بررسی ها نشان داده است که شیوع کم شنوایی های ارثی ( 1 نفر از هر 1000 تولد) و نیز شیوع کم شنوایی های اکتسابی بسیار بالاست. اگر فردی پیش از تولد،هنگام تولد یا در سالهای آغاز زندگی و پیش از اینکه صحبت کردن را بیاموزد به اختلالات شنوایی مبتلا شود درتوانایی های زبانی و گفتاری آسیب جدی خواهد دید اما آسیب شنوایی دربزرگسالی و پس از طی مراحل زبان آموزی وکسب زبان بیشتر روی جنبه های کیفی و تلفظی گفتار تاثیر گذار خواهد بود به همین خاطر مراجعه زودهنگام به آسیب شناس گفتار و زبان جهت جلوگیری و کاهش صدمات زبانی ، اجتماعی ،روانی و تحصیلی فرد در آینده بسیار حایز اهمیت است.

اجزای سلولی گوش داخلی که ایجاد کننده حس شنوایی و وسیله ارتباطی ما با محیط اطراف است، نسبت به عوامل خطر زای بسیاری آسیب پذیر هستند و بیشتر انواع کم شنوایی های مادرزادی و اکتسابی ، ناشی از تخریب سلول های مویی و یا نورون های مربوط به آنها است. کار اصلی سلول‌های مویی که در داخل حلزون گوش داخلی قرار دارند این است که ارتعاشات مکانیکی صوت را تبدیل به پیام‌های الکتریکی می‌کنند، سپس این پیام‌ها از طریق عصب شنوایی به مغز می‌رسند. زمانی که سلول‌های مویی آسیب ببینند فرد دچار کم شنوایی یا ناشنوایی می‌شود؛ البته گاهی ممکن است پس از رفع علت، این سلول‌ها دوباره بازسازی شده و به فعالیت خود ادامه دهند اما در اکثر موارد چنین امکانی وجود ندارد و کم‌شنوایی، دائمی خواهد بود. دليل غيرقابل برگشت بودن صدمه به سلول های مويی در پستانداران، عدم جايگزينی آنها به شيوه تقسيم و يا تمايز ديگر سلول های اپی تليالی گوش داخلی است. یکی از چالش های بزرگ در درمان اختلالات گوش داخلی این است که برای کم شنوایی های ناشی از تخریب سلولهای مویی حلزون یا مراکز عصبی بالاتر درمانی قطعی وجود ندارد وتنها با استفاده از اقدامات توانبخشی امکان جبران تقریبی این اختلالات میسر می شود و امکان جایگزین شدن سلول های مویی از دست رفته از طریق تقسیم سلولی یا باز تولید سلولهای مویی در گوش داخلی وجود ندارد.

كم شنوايی انتقالی ، كم شنوايی حسی – عصبی ، كم شنوايی آميخته و كم شنوايی مركزی

 كم شنوايی انتقالی ، كم شنوايی حسی – عصبی ، كم شنوايی آميخته و كم شنوايی مركزی از انواع کم شنوایی هستند. کم شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss ) زمانی رخ می دهد که مشکل در بخشی از گوش خارجی یا میانی وجود داشته باشد . این دسته از کم شنوایان احساس پری یا انسداد در گوشهای خود دارند و اغلب به آرامی صحبت می کنند زیرا صدای خودشان را بلند می شنوند. افراد مبتلا به کم شنوایی انتقالی باید توسط پزشک متخصص و ادیولوژیست معاینه و ارزیابی شوند تا تحت درمان قرار گیرند . کم شنوایی حسی عصبی (Sensory Neural Hearing Loss ) زمانی که مشکل در گوش داخلی یا عصب شنوایی باشد ،‌کم شنوایی حسی – عصبی رخ می دهد . افراد مبتلا به کم شنوایی حسی – عصبی برای بهبود وضعیت شنوایی و درک گفتار لازم است از سمعک استفاده کنند. کم شنوایی آمیخته (Mix Hearing Loss) نیز وجود همزمان کم شنوایی انتقالی و حسی عصبی ، کم شنوایی آمیخته را به وجود می آورد . در اغلب موارد این افراد پس از درمان جز انتقالی لازم است از سعک استفاده کنند. کم شنوایی مرکزی (Central Hearing Loss) آسیب بافت های مغزی باعث بروز کم شنوایی مرکزی می شود . این دسته از کم شنوایان نیز لازم است برای بهبود وضعیت ارتباط شنیداری خود از سمعک استفاده کنند .

در شیرخواران با پاسخ ندادن به صداهای محیط که قاعدتا شیرخوار را از جا می پراند و در افراد مسن گوش دادن انتخابی به صداهای محیط اطراف، وزوز گوش، سرگیجه، درد و بلند کردن صدای رادیو یا تلویزیون می توان متوجه این اختلال شد.

اختلالات شنوایی گاهی عامل وراثتی دارد ، اما عفونت های مزمن گوش میانی یا گسترش عفونت به گوش داخلی، تولید موم گوش به مقدار زیاد، بالا بودن فشار خون، صدمه به سر، تومور، لخته های خونی که به رگ های کوچک عصب شنوایی می روند، بیماری هایی از قبیل ام اس، سیفلیس، اختلالات انعقاد خون، بیماری های ویروسی از قبیل اوریون، قرار گرفتن طولانی مدت در مقابل صداهای 85 دسی بل یا قوی ترو بالا رفتن سن نیز می تواند از عوامل پررنگ کننده ابتلا به آن باشد.

سابقه خانوادگی ناشنوایی مادرزادی یا اکتسابی،مصرف بیش از اندازه داروهای ضد التهاب، استفاده بیش از اندازه از آسپرین با دوزهای بالا و کار کردن در محیط های خیلی شلوغ که سطح صدا در آنها بالاست یا کار با ابزاری که صدای بلندی از خود ایجاد می کنند مانند مته های بادی می تواند از عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به اختلالات شنوایی باشد.

اما مراجعه به موقع به پزشک متخصص می تواند بسیار مثمر ثمر بوده و از عوارض احتمالی اختلالات ناشنوایی چون ناشنوایی دایمی، تاخیر در کسب توانایی ها و مهارت های زبانی و تاثیرات عاطفی ناشنوایی جلوگیری کند.

شنوایی سنجی و آزمون های شنوایی برای تشخیص اختلالات شنوایی می تواند یکی از راه های درمانی این اختلال باشد که با کمک این بررسی ها می توان شدت و الگوی هرگونه مشکل شنوایی و نوع ناشنوایی را مشخص کرد. پس از قرار گرفتن بیمار داخل اتاقک آکوستیک و با دستگاه ادیومتر، ادیولوژیست پس از ارزیابی شنوایی بیمار، میزان دقیق و نوع کم شنوایی را مشخص نموده و با توجه به پاسخ دهی بیمار و تاریخچه مشکلات شنوایی وی توصیه های لازم را برای بیمار داشته و راهکار مناسب را به وی پیشنهاد می کند. گاهی نیز با انجام کارهای نسبتا ساده مانند در آوردن موم گوش یا ترمیم پارگی پرده گوش، تغییر در دوز داروی مصرفی یا نوع آن و استفاده کوتاه مدت از سمعک می توان اختلالات شنوایی را درمان کرد. در مواردی هم که سلول‌های مویی کاملا از بین رفته‌اند و قابل بازسازی نیستند راهی جز کاشت الکترود حلزونی وجود ندارد.

قابلیت تمام به سلول‌های گوش داخلی و بافت‌ها و ارگان‌های مربوطه

برای درمان اختلالات شنوایی با سلول های بنیادی، بررسی های ژنی نشان داده است  که تمام سلول‌های تکثیر شده، خصوصیات تبدیل‌شدن به سلول‌های گوش داخلی و بافت‌ها و ارگان‌های مربوطه را دارند. در این مطالعه دانشمندان برای نخستین بار، از سلول‌های بنیادی جنین انسان قابلیت تکثیر ، تبدیل و بازسازی شدن را استخراج کرده‌اند، که می‌توان از این سلول‌ها برای مطالعه روی تکامل عصب شنوایی و سلول‌های مویی و درمان ناشنوایی با استفاده از سلول بنیادی بهره برد. با وجود اینکه این سلول‌های مویی شبیه‌سازی‌ شده از لحاظ ظاهری شبیه دسته‌های مویی نیستند اما محققان امیدوارند که پیشرفت‌های تمایز سلولی در آینده بتواند به کارایی واقعی این سلول‌ها منجر شود.

درمان اختلالات شنوایی با سلول های بنیادی در ایران

در ایران نیز پژوهشگران استفاده از  سلول های بنیادی برای درمان ناشنوایی را بر روی مدل‌های حیوانی را انجام داده اند. در این تحقیقات سلول‌های جنینی تمایز یافته موش به داخل حلزون شنوایی تزریق شد و  محققان دریافتند که سلول‌های تمایز‌نیافته موش، توانایی تکثیر و تبدیل شدن به سلول‌های مویی شکلی را دارند که شنیدن را ممکن می‌کنند.

اگر چه این مطالعات هنوز در مرحله حیوانی است و تجربه‌ای روی انسان وجود ندارد ولی آینده پرامیدی را برای ناشنوایان می‌گشاید که شاید در آینده بتوانند بدون استفاده از سمعک و کاشت حلزون شنوایی و تنها با تزریق سلول‌های بنیادی، شنوایی خود را بازیابی کنند. اما این پروژه‌ها تا‌کنون در هیچ جای جهان روی انسان تجربه نشده است. روش‌های نوین کاشت حلزونی شنوایی تخریبی نیست و درصورتی که در آینده امکان کاشت سلول‌های بنیادی فراهم شود می‌توان در همان گوش جراحی شده، کاشت سلول بنیادی را هم انجام داد.

اختلالات شنوایی رشد یا حفظ مهارت های ارتباطی فرد را تحت تاثیر قرار داده و برآیند تحصیلی، اجتماعی و شغلی او را به خطر می اندازد. مطالعات و تحقيقات جديد نشان مي دهند كه آن دسته از كودكان كم شنوا كه زود هنگام تحت خدمات درماني و توانبخشي قرار مي گيرند در مقايسه با آنهايي كه از اين مداخله زود هنگام محروم مي مانند، قادر به يادگيري و تكامل زبان خواهند بود.

پایان مطلب/